W branży klimatyzacyjnej jednym z powszechnie stosowanych typów systemów są klimatyzatory typu split. Są to układy składające się z dwóch odrębnych części - jednostki zewnętrznej i jednostki wewnętrznej, które połączone są ze sobą miedzianą instalacją rurową tworzą zamknięty układ chłodniczy.
 |
| Rys.1. Schemat układu klimatyzacyjnego typu split |
Obecnie większość producentów posiada w swojej ofercie klimatyzatory typu split, które mogą pracować w trybie chłodzenia, ogrzewania lub filtracji pomieszczeń. Proces ogrzewania realizowany jest przez pompę ciepła (poprzez odwrócenie obiegu chłodniczego). Aby umożliwić poprawną pracę splitów konieczny jest prawidłowy dobór mocy i rodzaju jednostki wewnętrznej, staranny i prawidłowy montaż oraz właściwa konserwacja. Montaż klimatyzatorów powinien być wykonywany przez wyszkolony personel posiadający Świadectwo Kwalifikacji w zakresie napraw i obsługi technicznej urządzeń i instalacji chłodniczych zawierających substancje kontrolowane oraz aktualne Świadectwo Kwalifikacyjne typu E uprawniające do zajmowania się eksploatacją urządzeń i instalacji elektroenergetycznych o napięciu nie wyższym niż 1kV – dla wentylacji i chłodnictwa. Aby poprawnie zamontować i w razie konieczności naprawiać układy typu split niezbędna jest znajomość ich budowy oraz zasada działania.
 |
| Rys.2. Przykład montażu klimatyzatora typu split wraz z orientacyjnymi odległościami montażowymi |
Zasady montażu klimatyzatorów typu split
Po zakupie odpowiednio dobranego klimatyzatora można przystąpić do jego montażu.
W pierwszej kolejności należy wybrać odpowiednie miejsce montażu jednostki wewnętrznej i zewnętrznej.
Przy wyborze lokalizacji jednostki wewnętrznej należy pamiętać o zapewnieniu równomiernego rozprowadzenia powietrza w pomieszczeniu oraz zapewnieniu komfortu użytkowania klimatyzatora. Nie należy doprowadzać do nadmiernych przeciągów w strefie stałego przebywania ludzi. Unikniemy dzięki temu zbędnych problemów zdrowotnych, gdyż nie jest wskazane kierowanie powietrza nawiewanego bezpośrednio na osoby przebywające w pomieszczeniu. Zależy nam na zapewnieniu komfortowej temperatury w pomieszczeniu, a nie na „schłodzeniu” osób w nim przebywających. W trakcie montażu jednostki wewnętrznej warto mieć również na uwadze dostęp serwisowy do urządzenia, choćby na potrzeby czyszczenia filtrów i dezynfekcji parownika.
 |
| Rys.3. Montaż stelaża do zawieszenia jednostki wewnętrznej naściennej |
Lokalizacja jednostki zewnętrznej jest uzależniona od różnych czynników. W miarę możliwości warto przewidzieć jej montaż tak aby odległość od jednostki wewnętrznej była możliwie jak najkrótsza. Jednostkę zewnętrzną montujemy na konstrukcji wsporczej typu L przytwierdzonej do ściany zewnętrznej budynku, możemy ją posadowić na konstrukcji nośnej na dachu obiektu lub na wylewce betonowej na gruncie. W przypadku klimatyzatorów z pompą ciepła bezwzględnie należy montować jednostkę zewnętrzną około 30-50 cm nad gruntem tak aby umożliwić odpływ i gromadzenie kondensatu powstałego w trakcie odszraniania agregatu zewnętrznego. Ponadto jednostki zewnętrzne powinny być montowane w miejscach dobrze wentylowanych. W miarę możliwości należy zapewnić łatwy dostęp dla celów serwisowych. Bardzo istotną kwestią jest też wybór lokalizacji, w której hałas emitowany głównie przez wentylatory nie będzie przeszkadzał użytkownikowi i sąsiadom. Nie zaleca się montować agregatu w pobliżu okien i wejść do budynków.
 |
| Rys.4. Wykonanie otworu w ścianie budynku ze spadkiem |
Mając właściwie ustalone i zaakceptowane przez inwestora odpowiednie miejsce montażu dla jednostki zewnętrznej i wewnętrznej, przystępujemy do montażu w pierwszej kolejności jednostki wewnętrznej.
Montujemy stelaż, na którym zostanie powieszona jednostka wewnętrzna naścienna. Wyznaczamy na ścianie środek jego położenia, poziomujemy i przytwierdzamy do ściany.
W następnej kolejności w ścianie wykonujemy otwór o średnicy 65mm (tak aby zakryty został on przez jednostkę wewnętrzną), przez który poprowadzona zostanie instalacja freonowa, elektryczna i odprowadzenia skroplin. Otwór wykonujemy z lekkim spadkiem na zewnątrz.
 |
| Rys.5. Rozeta z rurą osłonową zamontowana w ścianie od strony zewnętrznej |
W otworze dobrze jest zamontować tuleję ochronną, a od strony ściany zewnętrznej rozetę, która osłoni otwór i zwiększy estetykę wykonanej instalacji.
Odpływ skroplin z jednostki wewnętrznej należy zawsze jeśli tylko to możliwe wykonywać w sposób grawitacyjny, prowadząc rurę ze spadkiem ok 3%. Rozwiązanie z pompką skroplin należy traktować jako ostateczność. Pompka jest częścią mechaniczną, która zwiększa ryzyko awarii systemu klimatyzacyjnego. Po zamontowaniu instalacji odpływu skroplin należy sprawdzić jej drożność wlewając około 2 litry wody do tacy ociekowej. Jeśli klimatyzator pracuje w układzie całorocznym ( np. serwerownia) w rurze odpływowej należy zamontować kabel grzejny.
Przed powieszeniem jednostki wewnętrznej na stelażu zamontowanym na ścianie, podłączamy do niej instalację chłodniczą. Łączenie wykonujemy jako kielichowe skręcane, dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na staranne wykonanie kielicha, tak aby zapewnić trwałość i szczelność instalacji chłodniczej.
 |
 |
|
|
Rys.6. Grawitacyjne odprowadzenie skroplin z jednostki wewnętrznej |
Rys.7. Ocena poprawności wykonania kielicha |
Na zewnętrznej powierzchni kielicha (między stożkiem kielicha i stożkiem nakrętki) stosujemy pastę zapewniającą poślizg i zapobiegającą skręceniu kielicha w trakcie dokręcania śrubunków.
 |
| Rys.8. Połączenie kielichowe |
Koniecznie należy zaizolować śrubunki na rurociągu gazowym i cieczowym przy jednostce wewnętrznej. Zapobiegnie to wykraplaniu wilgoci na zewnętrznej powierzchni rur i powstawaniu zacieków na ścianie pod jednostką wewnętrzną.
 |
 |
Montaż jednostki zewnętrznej możemy wykonać na przykład na konstrukcji wsporczej typu L. Należy pamiętać o wypoziomowaniu konstrukcji i montażu jednostki zewnętrznej na gumowych podkładkach antywibracyjnych. Aby uchronić instalację chłodniczą przed uszkodzeniem przez osoby trzecie rurociągi można prowadzić na przykład w stalowej rurze osłonowej. Jednostkę należy zamontować w bezpiecznej odległości od ściany, tak aby zapewnić swobodny przepływ powietrza przez skraplacz oraz aby możliwa była jego późniejsza konserwacja i oczyszczenie.
Mając zamontowaną jednostkę wewnętrzną oraz zewnętrzną przystępujemy do podłączenia instalacji chłodniczej do jednostki zewnętrznej. W trakcie przeprowadzania instalacji przez przegrody budowlane koniecznie należy zaślepić rurociągi chłodnicze, tak aby żadne zanieczyszczenia nie dostały się do wnętrza rurociągów. Prowadząc instalację chłodniczą należy pamiętać o syfonowaniu instalacji w celu wykonania pułapek olejowych, umożliwiających powrót oleju do karteru sprężarki. O syfonowaniu należy pamiętać jeśli różnica poziomów między jednostką wewnętrzną a zewnętrzną przekracza 5mb. Należy przestrzegać dopuszczalnych różnic poziomów oraz długości instalacji podanych przez producenta.
 |
| Rys.9. Montaż jednostki na podkładkach gumowych. Instalacja chłodnicza prowadzona w rurze osłonowej |
Próba szczelności.
Po montażu rurociągów należy wykonać nadciśnieniową próbę szczelności instalacji chłodniczej przy wykorzystaniu azotu technicznego.
W przypadku układów klimatyzacyjnych pracujących na czynniku chłodniczym R410A, w trybie grzania ciśnienie skraplania może osiągnąć wartość nawet około 37 bar. Dlatego wartość ciśnienia na jakie należy sprawdzić szczelność instalacji wynosi 43 bar. Nadciśnieniowa próba szczelności daje większą gwarancję szczelności układu aniżeli próba podciśnieniowa wykonywana pompą próżniową. Jest to szczególnie istotne dla początkujących instalatorów, którzy nie posiadają dostatecznego doświadczenia i wprawy w wykonywaniu połączeń kielichowych. Jakiekolwiek nieszczelności w trakcie wykonywania próby nadciśnieniowej zostaną ujawnione i nie dopuścimy do emisji czynnika chłodniczego do atmosfery. Szczelność sprawdzamy roztworem mydlanki z wodą (np. płyn „ Ludwik” + woda), spryskując nim miejsca połączeń skręcanych ( lutowanych). Do dyspozycji są również specjalne detektory elektroniczne pozwalające sprawdzać szczelność szczególnie w miejscach trudno dostępnych (np. szachty instalacyjne).
 |
| Rys.10. Temperatura wrzenia wody w zależności od poziomu wytworzonego ciśnienia w instalacji |
Wykonywanie próżni w układzie klimatyzacyjnym.
Po pomyślnym wyniku próby szczelności można przystąpić do wykonania próżni w układzie chłodniczym. Do tego celu służy pompa próżniowa, która usuwa powietrze i obniża ciśnienie w układzie chłodniczym. Przy obniżonym ciśnieniu wilgoć zawarta w powietrzu odparowuje i instalacja zostaje osuszona. W trakcie próżniowania układu istotne znaczenie ma czas jej trwania oraz temperatura zewnętrzna. Im niższa temperatura na zewnątrz tym niższe ciśnienie należy osiągnąć w instalacji i czas próżni się wydłuża.
W przypadku układów o długości instalacji nie przekraczającej 10 mb czas trwania próżni nie powinien być krótszy niż 60 minut. Celem próżniowania instalacji nie jest samo uzyskanie podciśnienia ( jak twierdzą niektórzy instalatorzy) tylko jego utrzymanie przez dłuższy czas tak aby wilgoć miała czas odparować. Poprawne wykonanie próżni ma znaczenie dla żywotności klimatyzatora. Wilgoć pozostała w układzie chłodniczym wchodzi w reakcję z olejem tworząc kwasy, które uszkadzają uzwojenia silnika elektrycznego w sprężarce. Może prowadzić również do przymarzania i blokowania elementu rozprężnego.
 |
|
Rys.11. Podłączenie pompy próżniowej do zaworu serwisowego klimatyzatora |
Wykonanie połączeń elektrycznych.
W trakcie wykonywania próżni mamy sporo czasu aby wykonać podłączenia elektryczne w jednostce zewnętrznej i wewnętrznej. Dobrze jest jeśli klimatyzator jest podłączony w rozdzielni elektrycznej do oddzielnego zabezpieczenia elektrycznego typu C. W trakcie prac elektrycznych koniecznie należy zapoznać się ze schematem w instrukcji montażu, bądź umieszczonym na obudowie jednostki wewnętrznej i zewnętrznej, tak aby zgodnie z nim dokonać podłączeń.
 |
 |
Napełnienie instalacji czynnikiem chłodniczym.
Po poprawnym wykonaniu próżni można przystąpić do napełnienia instalacji czynnikiem chłodniczym. W przypadku klimatyzatorów typu split jednostki zewnętrzne fabrycznie napełnione są czynnikiem w ilości odpowiedniej dla określonej przez producenta długości rurociągu cieczowego.
 |
| Rys.12. Zawory odcinające po stronie przyłącza cieczowego i gazowego na klucz imbusowy |
Przykładowo jeśli mamy układ o długości instalacji 30 mb, a producent określa, że powyżej długości 10 mb instalację należy dopełnić czynnikiem, to w pierwszej kolejności należy określić ilość dodatkowego czynnika chłodniczego i dopełnić go przed otwarciem zaworów w jednostce zewnętrznej. Ilość czynnika przypadająca na każdy dodatkowy metr jest zależna od wydajności układu, a co za tym idzie od średnicy rurociągu cieczowego. I tak dla średnicy ¼” ilość dodatkowego napełnienia wynosi 20g/mb. Powyższą instalację należy dopełnić czynnikiem w ilości 400g. Po uzupełnieniu dodatkowej ilości czynnika można całkowicie otworzyć zawory odcinające w jednostce zewnętrznej i przystąpić do uruchomienia.
Uruchomienie klimatyzatora.
Klimatyzator uruchamiamy pilotem zdalnym i ustawiamy tryb pracy na chłodzenie. Po uruchomieniu kontrolujemy wskazania ciśnień na manometrach podłączonych do zaworu serwisowego klimatyzatora. Ciśnienie mierzone przez manometr w trakcie pracy klimatyzatora w trybie chłodzenia, jest ciśnieniem ssania. Dla czynnika R410 A, w poprawnie działającym klimatyzatorze powinno wynosić około 7.5 bar, co odpowiada temperaturze odparowania czynnika chłodniczego +2 °C. Dodatkowo termometrem można sprawdzić temperaturę powietrza nawiewanego przez jednostkę wewnętrzną, która powinna wynosić bezpośrednio na nawiewie około 10°C mniej niż temperatura powietrza wpływającego do parownika. Temperatura na sterowniku powinna być ustawiona na wartość o około 5-6°C niższą niż temperatura na zewnątrz, tak aby korzystanie z klimatyzatora nie powodowało problemów zdrowotnych.
Podsumowanie.
Poprawnie zamontowany klimatyzator powinien służyć użytkownikowi przez długie lata. Bezwzględnie należy pamiętać o przeglądach oraz konserwacji jednostki zewnętrznej i wewnętrznej. Przeglądy konserwacyjno-serwisowe klimatyzatorów zalecane są 2 razy w ciągu roku, najlepiej w miesiącu marzec / kwiecień i sierpień lub 4 razy w roku w przypadku pomieszczeń serwerowni i monitoringu, gdzie wymagana jest praca całoroczna urządzenia. Częstotliwość wykonywania przeglądów uzależniona jest od lokalizacji obiektu, stopnia zanieczyszczenia środowiska i intensywności eksploatacji urządzeń. Jest to niezbędne ze względów zdrowotnych użytkowników, prawidłowej pracy układu i dla zachowania gwarancji na urządzenie.
