Jedną z najczęstszych awarii, jakie zdarzają się w systemach chłodniczych i klimatyzacyjnych jest spalenie uzwojenia silnika sprężarki, potocznie nazywane często „spaleniem sprężarki” (na potrzeby tego artykułu, dla uproszczenia będziemy również używać tego określenia, choć nie jest ono do końca prawidłowe).
Spalenie sprężarki może być skutkiem różnych zdarzeń: ubytku czynnika chłodniczego, nieprawidłowej instalacji, zbyt małej ilości oleju, problemów z zasilaniem, uszkodzenia wewnętrznych komponentów wskutek wad produkcyjnych czy materiałowych, obecności wilgoci, zbyt niskiej temperatury przegrzania, nieprawidłowego ciśnienia czynnika, zamarznięcia lameli oziębiacza i wielu innych.
Jest jeszcze jeden czynnik, często pomijany, choć przy spaleniu sprężarki występujący niemal zawsze. Jest nim, będący przyczyną korozji, kwas. Choć jego obecność w układzie, będąca następstwem spalenia sprężarki jest sprawą powszechnie znaną, to już nie dla wszystkich jest tak oczywiste, że to właśnie kwas może być - i bardzo często jest - przyczyną spalenia sprężarki. Nader często szkodliwy wpływ tego czynnika zostaje rozpoznany dopiero wtedy, gdy jest już za późno.
A skąd kwas w układzie? Obecność chemikaliów, takich jak olej chłodniczy, czynniki chłodnicze, metale katalityczne (miedź, stal) czy polimery, w połączeniu z wysoką temperaturą i ciśnieniem oraz obecnością energii elektrycznej o wysokim napięciu tworzą doskonałe warunki dla zachodzenia reakcji chemicznych. Jeśli dodać do tego odrobinę wody (której wprawdzie w układzie nie powinno być, ale niemal zawsze jest) - kwas mamy gotowy.
Kwas w układzie może doprowadzić do spalenia sprężarki w dwojaki sposób – bezpośrednio lub pośrednio. Bezpośrednio, powoduje nadmierne obciążenie elektryczne i/lub awarię wskutek skorodowania wewnętrznych połączeń uzwojenia silnika, przerwanie obwodu elektromagnetycznego oraz/lub skorodowanie uzwojenia silnika. Pośrednio, może przyspieszyć usterki mechaniczne (które następnie przyczyniają się do awarii elektrycznych), poprzez korodowanie rur z czynnikiem oraz przyłączy. To skutkuje powstaniem nieszczelności, która z jednej strony powoduje wyciek czynnika a z drugiej dostanie się wilgoci do systemu.
Korozja spowodowana przez kwas wprowadza ponadto do krążącego w układzie „roztworu” aktywne metale, jak miedź, które platerują na metalowych powierzchniach, redukując zaprojektowaną tolerancję i zwiększając obciążenie sprężarki oraz jej zużycie. W niektórych przypadkach kwas może ponadto doprowadzić do degradacji materiałów z polimerów i elastomerów oraz niektórych wysokostopowych metali – pogarszając ich wytrzymałość i parametry techniczne.
Absolutną koniecznością jest odkwaszenie układu, w którym doszło już do spalenia sprężarki – gdyż to zawsze powoduje wytworzenie się dużej ilości kwasu. Teoretycznie można to zrobić poprzez stosowanie filtrów oraz przepłukanie instalacji. W praktyce ta metoda z reguły nie jest całkowicie skuteczna, gdyż pozostawia w systemie szczątkowe ilości kwasu, a to w prostej drodze prowadzi do kolejnego spalenia, nowej lub naprawionej, sprężarki.
Nie trzeba też dodawać, że warto dbać o instalację przed szkodą i zapobiegać spaleniu zamiast usuwać jego skutki.
Co więc robić?
SKUTECZNE ROZWIĄZANIE
W obu przypadkach z pomocą przychodzi preparat Acid-Away firmy Rectorseal (a ściślej dwa preparaty: Acid-Away – do olejów mineralnych i alkilobenzenowych, oraz Acid-Detector for Poe – do olejów poliestrowych). Jest to środek chemicznie neutralizujący zakwaszenie oleju, przeznaczony do stosowania w układach, w których doszło do spalenia sprężarki lub profilaktycznie. Pozwala w łatwy sposób i bezpiecznie a do tego w 100% skutecznie pozbyć się kwasu z instalacji. Może być używany we wszystkich instalacjach chłodniczych i klimatyzacyjnych, wykorzystujących wszelkiego typu i rozmiaru sprężarki hermetyczne lub półhermetyczne.
Sposób użycia preparatu został pomyślany tak, aby „wpasować się” standardową procedurę postępowania przy przeglądach serwisowych czy naprawach instalacji, bez potrzeby odbywania specjalistycznych szkoleń czy konieczności posiadania dodatkowych przyrządów.
Preparat sprzedawany jest w 1-porcjowych buteleczkach, nie ma więc problemu z odmierzeniem dawki właściwej dla konkretnej instalacji. Ilość potrzebnych dawek (butelek) zależy od ilości oleju w sprężarce oraz szacunkowego stopnia zakwaszenia układu (niskie – średnie - wysokie). Z pierwszym parametrem nie powinno być problemu, wystarczy odwołać się do danych technicznych sprężarki. Dla ustalenia poziomu zakwaszenia najłatwiej posłużyć się natomiast testerem kwasowości oleju (np. Acid-Detector lub Acid-Detector for Poe). Alternatywnie, można zlecić badanie laboratoryjne, jednak ze względu na czas i wysoki koszt jest to obecnie rzadko praktykowana metoda (a do określenia dawki Acid-Away nie potrzeba znać dokładnej wartości zakwaszenia). Można wreszcie arbitralnie przyjąć poziom zakwaszenie jako silny, „na wszelki wypadek” przyjmując najgorszy wariant (nie zaszkodzi to instalacji, o czym bliżej za chwilę).
Acid-Away może być wpompowany ręcznie do przewodu cieczowego systemu razem z olejem - co zapewnia jego szybsze działanie, lub też wlany do karteru sprężarki przed napełnieniem i uruchomieniem układu. Szybko rozprowadza się w instalacji, całkowicie neutralizując najmniejsze nawet ilości kwasu oraz zapobiega zakwaszeniu instalacji.
Dla upewnienia się czy kwas został wyeliminowany całkowicie, zaleca się przy kolejnym przeglądzie serwisowym ponowne sprawdzenie kwasowości oleju. Jeśli resztki kwasu wciąż są obecne, należy ponownie zaaplikować Acid-Away.
Trzeba przy tym podkreślić, że praktycznie nie istnieje niebezpieczeństwo przedawkowania preparatu. Acid-Away w żaden sposób nie działa szkodliwie nawet przy 40-krotnym przekroczeniu zalecanej dawki. Jeśli do układu dodano go więcej niż faktycznie potrzeba, będzie po prostu działał silniej i dłużej. Trzeba jedynie uważać, aby łączna ilość preparatu dodanego do układu nie przekroczyła 10% objętości oleju.
Przed wprowadzeniem na rynek, Acid-Away został wszechstronnie przetestowany dla zapewnienia tego, że działa prawidłowo, jak i tego, że nie posiada niekorzystnego wpływu na jakiekolwiek wewnętrzne, elektryczne i mechaniczne komponenty, na czynnik chłodniczy i olej a także nie obniża wydajności systemu. Testy prowadzono zarówno w laboratorium Rectorseal jak również w niezależnych renomowanych laboratoriach. Ponadto, obok testów laboratoryjnych, przez dwa lata prowadzono testy terenowe, w różnorodnych warunkach i systemach, w sprężarkach wielu producentów, różnego typu i wielkości - od hermetycznych sprężarek 1,75 kW do półhermetycznych sprężarek odśrodkowych 1050 kW. Większość układów miała za sobą co najmniej kilkakrotne przypadki spalenia sprężarki a poziom zanieczyszczenia kwasem wahał się od lekkiego do bardzo silnego.
Testy prowadzono w zgodności z normami ANSI, ASHRAE oraz ASTM. Wszystkie zakończyły się pełnym sukcesem. Po naprawie i zaaplikowaniu Acid-Away wszystkie systemy pracowały prawidłowo, w żadnym przypadku nie doszło do kolejnego spalenia sprężarki, nawet jeśli wcześniej zdarzało się to kilkakrotnie. A testy przeprowadzone po kilku latach od zastosowania Acid-Away wykazały utrzymywanie się zerowego stopnia zakwaszenia oleju.
Wybrane sprężarki w testowanych układach, po dwuletniej pracy, zostały rozebrane i poddane rygorystycznym badaniom przez ich producentów. Wnioski z tych badań były jednoznaczne – sprężarki były w doskonałym stanie i nie stwierdzono jakiegokolwiek niekorzystnego wpływu na ich wewnętrzne elementy, włącznie z olejem, obudową, wszelkimi elementami elektrycznymi i mechanicznymi.
Wszechstronne testy potwierdziły zarówno pełną skuteczność Acid-Away, jak i bezpieczeństwo jego użycia, zarówno dla materiałów używanych w konstrukcji sprężarek jak i dla pozostałych elementów instalacji – filtrów, zaworów, kapilar i innych.
Opisane badania miały miejsce już niemal 20 lat temu. Od tego czasu preparat zdołał odnieść komercyjny sukces, doskonale sprawdzając się w niezliczonych instalacjach na całym świecie.
Na zakończenie warto wspomnieć, że stosowanie Acid-Away pozwala także chronić urządzenia do odzysku, napełniania i recyklingu czynników chłodniczych, które w trakcie użytkowania również narażone są na szkodliwe działanie, zanieczyszczonych kwasem, czynników i olejów chłodniczych.
Więcej informacji o Acid-Away oraz innych produktach związanych z jakością oleju.
